İspanya, Portekiz ve Fransa’yı etkileyen büyük elektrik kesintisi ve nedenleri

Elektrik Kesintisinin Ardından Yeniden Enerji Sağlanmaya Başladı

İspanya, Portekiz ve Fransa’nın güney bölgelerinde yaşanan ve milyonlarca vatandaşın yaşamını olumsuz etkileyen büyük çaplı elektrik kesintisinin ardından, enerji altyapıları aşamalı olarak yeniden devreye alınmaya başladı. 28 Nisan Pazartesi günü gerçekleşen bu kesinti, ulaşım, iletişim ve günlük yaşamın birçok alanında ciddi aksamalara neden oldu. Trafik lambaları çalışmadı, toplu taşıma hizmetleri durdu, ATM’ler kullanılamaz hale geldi ve insanlar asansörlerde ya da trenlerde mahsur kaldı. Birçok kentte ise vatandaşlar akşam yemeklerini mum ışığında yemek zorunda kaldı.

İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, olayın kesin nedeninin henüz belirlenmediğini açıkladı. Bu gelişmeler ışığında, portakal ve limon bahçeleriyle ünlü bölgelerde bile enerji kesintisinin etkileri hissedildi. Ayrıca, enerji kesintisi sırasında bazı bölgelerde sağlık hizmetleri ve iletişim altyapısı da ciddi şekilde aksadı.

Olayın Nedenleri ve İlk Açıklamalar

İlk açıklamalarda, Portekiz’in enerji şebekesi operatörü REN, yaşanan olayın “indüklenmiş atmosferik titreşim” adı verilen nadir bir doğal olayla ilişkili olabileceğini öne sürmüştü. Ancak, bu açıklama daha sonra kurum tarafından geri çekildi ve olayın tam nedeni araştırma aşamasında kaldı. Peki, bu tür titreşimler nasıl oluşuyor ve elektrik altyapısı bu risklere karşı nasıl korunabilir? Hava koşulları, elektrik şebekesini nasıl etkiliyor?

Hava Koşullarının Elektrik Şebekesine Etkisi

Gerçekten de, hava olaylarının elektrik kesintilerinde önemli bir rol oynadığı bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş durumda. Özellikle ABD’de 2000-2021 yılları arasında bildirilen elektrik kesintilerinin yaklaşık %83’ü, aşırı hava koşullarıyla doğrudan ilişkilendirilmiş durumda. Fırtınalar, aşırı sıcaklar, orman yangınları veya ani hava değişimleri, iletim hatlarının zarar görmesine, enerji talebinin aşırı artmasına ve altyapının tahrip olmasına neden olabiliyor. Rüzgarın, iletim hatlarında oluşturduğu titreşimler ise, fiziksel stres oluşturarak kesintilere yol açabiliyor.

Elektrik hatlarındaki titreşimler, düşük frekanslı yüksek genlikli veya yüksek frekanslı düşük genlikli olarak ortaya çıkabiliyor. Bu titreşimler, enerji hatlarında fiziksel zayıflamalar ve aşınma yaratarak, altyapının dayanıklılığını azaltıyor. Bu nedenle, şebeke operatörleri, titreşimleri azaltmak amacıyla “titreşim sönümleyici” adı verilen özel sistemler ve ekipmanlar kullanıyor.

‘İndüklenmiş atmosferik titreşim’ nedir?

Elektrik iletim hatlarında oluşan titreşimlerin, sadece rüzgarla değil; ani sıcaklık değişimleri veya basınç dalgalanmalarıyla da meydana geldiği biliniyor. Avrupa’daki büyük kesintiyle ilgili ilk açıklamalarda yer alan “indüklenmiş atmosferik titreşim” ifadesi, bu tür fiziksel ve meteorolojik olayların sonucu olarak tanımlanabilir. Bu atmosferik titreşimler, özellikle hızlı ve düzensiz sıcaklık değişimlerinin yaşandığı bölgelerde ortaya çıkabiliyor.

Örneğin, yüzeydeki sıcaklığın aniden yükselmesiyle havadaki sıcak hava kütleleri yükselirken, çevresindeki daha soğuk hava ile arasındaki basınç farkı, atmosferde dalga benzeri hareketlerin başlamasına neden oluyor. Bu hareketler, yüksek gerilim hatlarını etkileyerek titreşimlere yol açabiliyor. Uzmanlar, bu tür olayların genellikle “yerçekimi dalgaları”, “termal osilasyonlar” veya “akustik-yerçekimi dalgaları” gibi fiziksel süreçlerle ilişkili olduğunu belirtiyor.

Merkezi Şebekelerin Artan Kırılganlığı ve Çözüm Yolları

Uzmanlar, enerji sistemlerinin giderek daha merkezileşmiş hale gelmesiyle birlikte, bu tür atmosferik ve doğal olayların etkilerinin giderek arttığını vurguluyor. Elektrikli araçların yaygınlaşması, binaların elektrifikasyonu ve yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonu, şebekelere ek yük bindiriyor. Bu nedenle, geleneksel ve merkezi enerji altyapıları, bu tip doğa olaylarına karşı daha kırılgan hale geliyor.

Uzmanlar, bu riskleri azaltmak için “yerel mikro şebekeler” adı verilen çözümleri ön plana çıkarıyor. Bu sistemler, gerektiğinde ana şebekeden bağımsız çalışabilen, küçük ve kendi kendine yeten enerji altyapıları sunuyor. Bu sayede, büyük kesintilerin etkisi sınırlandırılabilir ve enerji güvenliği artırılabilir.

Son Avrupa kesintisi, olayın nedenleri ne olursa olsun, enerji altyapılarının doğa olaylarına karşı ne kadar savunmasız hale geldiğini net bir şekilde gösteriyor. Uzmanlara göre, bu yapısal zayıflıklar giderilmezse, olası felaketlerin sonuçları, COVID-19 pandemisinin bile ötesinde ciddi seviyelere ulaşabilir. Bu nedenle, enerji altyapılarında dayanıklılık ve esneklik sağlamak için yeni stratejiler ve teknolojiler geliştirilmelidir.