Küresel ve Yerel Gıda Fiyatlarındaki Dengesizlik: KKTC ve Dünya Arasındaki Farklar

Gıda Fiyatlarındaki Artış ve Dünya ile KKTC Arasındaki Fark

2025 yılının ilk dört ayında, küresel ekonomik belirsizlikler ve finansal dalgalanmalara rağmen, dünya genelinde ortalama gıda fiyatlarındaki artış oranı yaklaşık yüzde 0.71 seviyesinde kalırken, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) bu oran %7.58’e kadar yükselmiştir. Bu ciddi fark, hem ülkeler arası ekonomik farklılıkların hem de bölgesel gelişmelerin etkisini ortaya koymaktadır.

Uluslararası arenada başlayan küresel ticaret savaşları, ülkeler arasındaki artan gerilimler ve politik istikrarsızlıklar, genel anlamda gıda fiyatları üzerinde büyük bir baskı yaratmamaktadır. Ancak, özellikle Türkiye’den ve dolayısıyla KKTC’ye yansıyan gelişmeler, ülke ekonomisinde önemli fiyat istikrarsızlıklarına neden olmaktadır.

En Çok Artış Gösteren Gıda Ürünleri

İstatistik Kurumu’nun hazırladığı Tüketici Fiyat Endeksi (2015=100) kapsamında, son bir yıl içinde en yüksek fiyat artışı gösteren ürünler şu şekilde sıralanmıştır:

• Kahve: %90 artış ile liderlik ediyor.
• Su: %71 oranında yükseliş.
• Ayçiçek Yağı: %68 artış.
• Kuzu Eti: %65 oranında fiyat artışı.
• Peynir Çeşitleri: %62 yükseliş.
• Taze Sebzeler: %55 artış.
• Kakao: %53 yükseliş gösterdi.
• Çay: %44 artış.
• Taze Balık: %43 oranında fiyat artışı.
• Zeytinyağı: %40 artış.

Son bir yılda fiyatı en çok artan ürünler listesinde, pirinç ve ekmek gibi temel gıda maddeleri ise, sırasıyla %0.1 ve %6 oranında fiyat artışı göstermiştir. Bu rakamlar, genel fiyat artışlarının ne kadar geniş bir yelpazede etkili olduğunu gözler önüne sermektedir.

Fiyat Artışlarının Nedenleri ve Ekonomik Dinamikler

Ekonomistler, gıda fiyatlarındaki ani ve yüksek artışların temel nedenlerini şu başlıklar altında toplamaktadır:

• Perakende zincirlerinin piyasa hakimiyeti: Büyük market zincirleri, ithal gıda ürünlerinin fiyatlarını bilinçli veya bilinçsiz olarak artırmaktadır.
• Döviz kuru yükselişi: Dövizdeki artış, ithal ürünlerin maliyetlerini doğrudan yükselterek fiyatların artmasına neden olmaktadır.
• Tarım girdilerinin maliyet artışı: Gübre, mazot ve diğer üretim girdilerinin fiyatlarındaki yükseliş, üretim maliyetlerini artırmakta ve bu da tüketici fiyatlarına yansımaktadır.
• Üretimin azalması ve arz sıkıntısı: Finansal zorluklar ve sürdürülebilir olmayan üretim koşulları, çiftçilerin üretimi bırakmasına neden olmakta ve arzın azalmasına yol açmaktadır.
• Aracı ve satıcıların kar marjları: Ürünleri tüketiciye ulaştıran aracıların ve satıcıların, %200’leri aşan kar marjları ile fiyatları şişirdiği iddia edilmektedir.
• Artan nüfus ve talep fazlalığı: Nüfus artış hızının yüksek olması, arzın talebi karşılamasını güçleştirmekte ve fiyatları yukarı çekmektedir.

Bu faktörler, gıda fiyatlarındaki yükselişin hem iç dinamiklere hem de uluslararası gelişmelere bağlı olarak sürdüğünü göstermektedir.